Karmel to nazwa łańcucha wzniesień o długości ponad 20 km położonego w Izraelu koło Hajfy. Najwyższy punkt osiąga wysokość ponad 520 m n.p.m. Masyw porasta obfita i różnorodna roślinność. Karmel po hebrajsku oznacza Ogród Boga lub Winnicę Boga. Od wieków Karmel przyciągał ludzi szukających samotności, pragnących wieść życie pustelnicze wypełnione skupieniem i modlitwą. To właśnie tam mieszkał jeden z największych proroków Starego Testamentu – Eliasz. Jego imię oznacza „moim Bogiem jest Jahwe”.
W czasach, gdy żył Eliasz, częścią królestwa Izraelitów rządził król Achab z żoną Izebel, która popierała kult pogańskich bożków Baala i Aszery. Pewnego dnia zjawił się u niej Eliasz i przepowiedział, że Bóg ześle za to na kraj karę – trzy lata suszy. Jego słowa się sprawdziły. W trzecim roku wielkiej suszy Prorok zgromadził na Górze Karmel lud Izraela i zażądał, aby wyznawcy pogańskich bożków złożyli im ofiarę z młodego cielęcia i prosili ich o deszcz. Fałszywi prorocy przez wiele godzin nic nie zdziałali. Wtedy Eliasz złożył ofiarę Bogu Jahwe, która została przyjęta i na wyschniętą od dawna ziemię spadł obfity deszcz. Widomy ten cud nie spowodował nawrócenia się królowej Izebel, która zapragnęła śmierci Eliasza. Prorok musiał uchodzić na pustynię. Był to dla niego czas wielkiej próby. Bóg nie pozwolił, aby Eliasz umarł z głodu i pragnienia. Pożywienie z Jego rozkazu przynosił mu Anioł. Mówi się również o kruku, przynoszącym mu jedzenie w dziobie. Później przyjęła go do swojego domu i żywiła pewna uboga wdowa. I znów stał się cud. Dzban mąki i baryłka oliwy napełniały się po każdym posiłku. Pewnego dnia syn wdowy ciężko zachorował i zmarł. Wówczas Bóg na prośbę Eliasza przywrócił mu życie. Po jakimś czasie Bóg postanowił powołać proroka do siebie. Przysłał po Eliasza rydwan ognisty nad rzekę Jordan i „Eliasz wśród wichru wstąpił do niebios” (2 Krl 2,11b). Historia Eliasza zawarta jest w Pierwszej oraz Drugiej Księdze Królewskiej.
Kończąc przedstawienie sylwetki proroka Eliasza dodam, że z powodu długich lat ukrywania się i odosobnienia uważany jest on za pierwszego pustelnika. Dlatego też został jednym z głównych patronów zakonu karmelitańskiego.
Przypomnę tutaj, że oprócz Eliasza, do nieba z ciałem i duszą został wzięty starotestamentalny Henoch (Rdz 5,24) oraz wzięta została Maryja.
W II połowie XI w. pierwsi pustelnicy, którzy później utworzyli zakon karmelitów, wybrali na swoją siedzibę kotlinę Wadi’ain es-Siah, co znaczy Dolina Eremitów. W dolinie znajduje się też źródło nazywane Źródłem Eliasza. Według legendy przy tym źródle Eliasz zaspokajał pragnienie. Prawdopodobnie końcem XI w. pustelników odwiedził Godfryd Bouillon, najsłynniejszy rycerz – krzyżowiec, zmierzając na czele krucjaty pod Jerozolimę celem jej oswobodzenia z rąk Saracenów. Marzeniem jego było zostać jednym z pustelników. Niestety, marzenie to się nie spełniło. Po zdobyciu Jeruzalem Godfryd został ustanowiony przez papieża królem Jerozolimy. Na koniec dodam, że tytułu królewskiego nie przyjął, jednakże był władcą królestwa, każąc się nazywać Obrońcą Grobu Świętego (łac. Advocatus Sancti Sepulchri). Niedługi czas później z powodu trudów wojny, które podkopały jego zdrowie, umarł przedwcześnie 18 lipca 1100 pod Hajfą.
Ale powróćmy do naszego głównego tematu. W 1155 r. przybyła do Doliny Eremitów grupa rycerzy-krzyżowców pod przewodem Bertolda de Malefaida z Kalabrii zakładając wspólnotę. Wspólnota karmelitów oddała się pod opiekę Matki Bożej. Na początku XIII w., pomiędzy 1206 a 1214 rokiem, otrzymali regułę zakonną od patriarchy jerozolimskiego św. Alberta degli Abogardo, którą kilka lat później, w 1226 r. polecił im przestrzegać papież Honoriusz III. Pierwsi karmelici postanowili, jak zdążyliście się zapewne zorientować, wieść życie pustelnicze. Każdy z nich dobrowolnie godził się na liczne wyrzeczenia. Reguła zakonna nakazywała im przede wszystkim jednoczyć się z Bogiem w nieustannej modlitwie. W zakonie istniała tylko własność wspólna, każdy miał obowiązek wyrzec się dóbr materialnych, unikać bezczynności i być posłusznym przełożonemu. Poza wskazaniami zdrowotnymi i okresami podróży karmelita nie mógł jeść mięsa. Bardzo rzadko mógł opuszczać malutką celę w klasztorze, w której mieszkał. Od nieszporów do tercji dnia następnego, czyli od godziny około 16.00 do godz. 9.00 dnia kolejnego był zobowiązany do całkowitego milczenia, a w pozostałym czasie ograniczał rozmowy do niezbędnego minimum. Ciekawy jestem, kto z nas mógłby podjąć się takiego milczenia?
Po przegranych walkach z Saracenami doszło do męczeństwa karmelitów. W 1291 r. Saraceni wymordowali wielu zakonników na Karmelu, a klasztor spalili. Karmelitom udało się z powrotem powrócić na górę Karmel dopiero w 1631 r. Część zakonników jakiś czas wcześniej przed 1291 r. ewakuowała się do Europy, do swoich ojczystych krajów. Tam zaczęli zakładać klasztory karmelitańskie, które do końca XIII w. powstały w dzisiejszych Włoszech, Francji, Anglii, Niemczech, Hiszpanii i Irlandii. W połowie XIII w. papież Innocenty IV dostosował regułę karmelitańską do nowych warunków. Zezwolił m.in. na zakładanie klasztorów w miastach, bowiem w Europie było bardzo trudno o miejsca pustynne, odludne. Złagodził też przepisy dotyczące zachowywania postu i milczenia.
W XVI w. doszło do podziału zakonu karmelitańskiego. Wspomnę tutaj o tym, że istniał wówczas zakon męski i zakon żeński. Z powodu wspomnianego przed chwilą złagodzenia reguły św. Teresa od Jezusa przeprowadza reformę zgromadzenia żeńskiego, a później męskiego (przy pomocy św. Jana od Krzyża) i wprowadza bardziej ascetyczne, czyli surowe formy życia zakonnego, przypominające regułę zatwierdzoną przez papieża Honoriusza III. Zakonnicy powrócili do pierwotnej gorliwości i surowości życia, chodząc nawet boso, na co tamtejszy klimat pozwalał. Fundamentem prawnym tej reformy, określanej jako reforma terezjańska, był właśnie powrót do pierwotnej, to jest nie złagodzonej reguły zakonu. Zaś duchowością reformy było prawdziwe oryginalne zharmonizowanie życia cenobickiego z pustelniczym i kontemplacyjnym. Stało się to 24 VIII 1562 r., w dniu założenia klasztoru św. Józefa w Avilli.
Św. Teresa od Jezusa, karmelitanka z Avilli w Hiszpanii, żyła w latach 1515-1582. Była mistyczką i doświadczyła przebicia swojego serca. Pozostawiła po sobie wiele teologicznych dzieł. Papież Paweł VI ogłosił ją w roku 1970 doktorem Kościoła. Obok św. Katarzyny Sieneńskiej św. Teresa jest pierwszą kobietą – Doktorem Kościoła.
Św. Jan od Krzyża żył w latach 1542-1591, był karmelitą i mistykiem. Pochodził z Hiszpanii. Pod wpływem św. Teresy od Jezusa podjął się reformy męskiej gałęzi zakonu karmelitów. Był autorem wielu dzieł teologicznych i poematów mistycznych. Przez papieża Piusa XI został ogłoszony w 1926 r. doktorem Kościoła.
Tym samym doszło do podziału w łonie zakonu karmelitańskiego. Nie wszyscy zakonnicy zgodzili się na reformy wprowadzane przez wspomnianych świętych. Ci, którzy przyjęli proponowane reformy nazywani są karmelitami bosymi. Z kolei pozostali nazywani są potocznie karmelitami lub karmelitami trzewiczkowymi. Taki podział istnieje do dnia dzisiejszego.